ESTE LUNS 29 ALDO PELLEGRINI CON NOS

Por Aldo Pellegrini
os seus poemas leremos o vindeiro luns 28 na BIBLIOTECA CENTRAL DE FERROL, a partir das sete e media ata as nove. Estades todos e todas invitados .

Hai unha forza no home, proveniente do simple feito de vivir, que condiciona o seu destino de modo fatal. Esta forza vólvese visible a cada momento a través das manifestacións do amor, que tende a transcender do individuo nunha comuñón co todo, ten as súas propias leis irreductibles aos esquemas racionais. A poesía aparece como expresión dese impulso cara ao cumprimento dun destino vital, e a fatalidad dese destino revélase na poesía como un feito indiscutible. A poesía non é, por conseguinte, un luxo ou un divertimiento, senón unha necesidade, do mesmo xeito que o é o amor. Todas as outras necesidades, aínda as máis perentorias, están subordinadas a eses dous, que en definitiva son os dous aspectos dunha mesma enerxía primordial que lle confire o seu verdadeiro sentido á vida. Si penetramos profundamente no significado do vello refrán "Non só de pan vive o home" comprobaremos que a lúcida sabedoría popular chega a unha convicción análoga. Prescindir da poesía equivalería a renunciar á vida.

Considerado así, o poético non reside só na palabra; é un xeito de actuar, un xeito de estar no mundo e convivir cos seres e as cousas. A linguaxe poética nas súas distintas formas (forma plástica, forma verbal, forma musical) non fai máis que objetar dun modo comunicable, mediante os signos propios de cada linguaxe particular, esa forza expansiva do vital. Como consecuencia, o mundo poético está en todos, na medida en que cada home é un ser integral. A clara consigna de Lautréamont, "A poesía debe ser feita por todos", non ten outro sentido. Aquel que ignora a poesía é un mutilado, tal como o é aquel que ignora o amor.

A última afirmación podería suxerirnos a idea de que vivimos nun mundo de mutilados, pero non é así: o que habitualmente atopamos non é a falta de impulso poético senón a súa represión. E está reprimido porque vivir cara ao ilimitado, como esixe a poesía, é dicir, vivir na dimensión total, non resulta conveniente para as forzas opresoras que dominan o mundo. Aceptar ese modo de vivir significaría prestarlle ao home un carácter case divino, o que non interesa aos detentadores do poder, que prefiren considerar ao home como un obxecto, como algo inmóbil e sen dimensión. Para anular á poesía creouse toda unha organización de falso pudor, parecida á que existe para limitar a extensión do amor. Polo crime de pornografía se concena ao amor sen trabas. Parecida condena de pornografía ameaza á poesía auténtica, sen trabas. Os dous procesos que abren o camiño da liberdade, da acentura, do imprevisto e da exaltación, vense constreñidos á categoría de parias sociais.

Aberto o camiño da liberdade pola poesía, establécese automáticamente a súa acción subversiva. A poesía convértese entón en instrumento de loita en prol dunha condición humana en consonancia coas aspiracións totais do home. Ceder á esixencia da poesía significa romper as ataduras creadas polo mundo pechado do convencional.

Esta función de ruptura non pasa inadvertida para quen aspiran a unha conviviencia baseada na submisión. Tampouco pasa inadvertida a importancia, a verdadeira necesidade da poesía como factor de expresión vital. A solución contemporánea destes dous problemas lógrana os detentadores do poder domesticando aos poetas, volvéndoos inofensivos, para que ofrezan un produto falsificado ou desnaturalizado que co título de poesía reciba os honores oficiais, as prebendas. Así se logra un alimento sustitutivo da paixón poética, que pode designarse co nome de poesía "oficial" e que é a negación total da poesía. Así se alcanza o ideal dos carceleros: lanzar aos poetas contra a poesía.

Por este mecanismo de sustitución, o verdadeiro poeta queda fóra da lei, e para darlle á súa engañifa características de consenso, os carceleros someten aos poetas á repulsa da opinión pública. Os detentadores do poder fabrican a chamada opinión pública, e esta actúa dócilmente en defensa dos intereses que propician a submisión. A opinión pública é a opinión dos homes sen opinión, e estes condenan a poesía. No momento en que a poesía é colocada fóra da lei aparece como consecuencia ineludible a figura do poeta repudiado: a poesía vólvese maldita.

Non todos os poetas ceden á presión do poder e da opinión pública. Dante, Villon, Blake, Rimbaud, Lautréamont, Artaud, axitaron nunha ou outra forma o látigo liberador. Pero hai poetas que se renden, que claudican, e esta claudicación obtense ás veces polos medios máis indirectos. Un dos medios indirectos de submisión, no que caen a miúdo verdadeiros poetas é o esteticismo. A arte pola arte significa sempre unha arte sometida, que rehuye o perigo e busca a calor dos aplausos.

Pero isto non quere dicir que a acción subversiva da poesía realícese mediante o tratamento directo dos temas de subversión. Non necesita por exemplo, cantar á liberdade (palabra degradada polos falsarios de todas as cores) pois cantar á liberdade demostrou ser un dos recursos dos propiciadores da escravitude. A liberdade vive na poesía mesma, no seu xeito de expandirse sen trabas, na súa poder explosivo. Está implícita no acto da creación, nese modo de xurdir das zonas do espírito onde reina a insumisión, onde é libre en todas as dimensións. Libre dos esuqemas da razón, libre das normas sociais, libre das prohibicións, libre dos prejuicios, libre dos cánones, libre do medo, libre das rixideces morais, libre dos dogmas, libre de si mesma. Nesa zona do espírito vive a experiencia milenaria da especie, vive o sentido do home, fórmanse os desexos e as formas impulsoras da dinámica vital. Alí establécese o vínculo real co mundo a través da única vía libre que leva ao universo todo. Nesa zona se gesta o milagre, nace a excepción. A poesía ten alí o seu imperio, e alí están as fontes da imaxinación creadora que participa coas potencias do amor na construción do ser auténtico, que cando llo percibe dentro de si determina a aparición dun orgullo silencioso e segredo, un orgullo que toma frecuentemente a aparencia da humildad, e que é patrimonio case exclusivo, no seu monstruosa magnitude, dos santos e dos poetas.

A acción subversiva maniféstase ao ofrecernos a poesía a imaxe dun universo en metamorfose en oposición ao universo ríxido que nos imponene as conversacións. A imaxe poética en todas as súas formas actúa como desintegradora dese mundo convencional, móstranos o seu fragilidad e o seu artificio, substitúeo por outro palpitante e viviente que responde ao desexo do home. Por iso a poesía auténtica degrada a quen aspiran a existir nun medio dominado pola quietud, un medio pasivo, sen riscos e sen imprevistos. Ese medio é un esquema irreal, abstracto, desvitalizado; é o falso mundo da seguridade, que se parece máis a un mundo de pantasmas que as máis desaforadas creacións da imaxinación poética. Para completar a paradoja, os defensores dese mundo irreal chámanse a si mesmos, realistas.

Unha actitude disconformista sinala o paso inicial que dirixe ao home cara ao centro de acción da poesía. O poeta colócase fronte á sociedade aceptada e manexada polos conformistas. A maquinaria social ao servizo dunha organización deshumanizada reduce aos homes a números, e pecha todos os camiños. Os que soñan co poder, calquera que for o mecanismo deste (o diñeiro, a forza, o suborno, o chantaje, a política, o terro) tenden a reducir a conciencia dos homes a cero. O mundo convértese así nun reducto sen portas nin fiestras, domine o patrón ouro, ou domine a burocracia. A poesía abre portas e fiestras tanto cara a fóra, cara ao mundo, como cara a dentro, cara ao home.

Pero indudablemente a poesía, ao introducirnos no misterio do real, descóbrenos unha vasta zona de perigo, unha rexión inquietante e turbadora. Moitas veces o poético toma a forma dun acto de violenta provocación e aparece como antipoético, como negador da creación. Cando Marcel Duchamp expuxo unha roda de bicicleta ou un portabotellas coa pretensión de que constituísen obras de arte, realizou un acto poético do máis alto valor subversivo. O mesmo Rimbaud, ao renunciar á poesía, leva ao seu extremo límite a actitude subversiva do poeta. A insumisión alcanza ese límite extremo no momento en que proclama a negación da poesía, e ese momento aparece cando a poesía está seriamente ameazada de domesticidad. Así, o antipoético convértese no valor supremo de subversión e no mecanismo utilizado polos verdadeiros poetas en defensa da poesía en perigo, para reconquistar a súa forza liberadora. Mediante o antipoético, retórnase ao momento cero, en contacto coa fonte orixinaria, co lume central.

No proceso utilizado para domesticar aos poetas, o aplauso, o consenso elogioso, a popularidade, son os factores máis perigosos. O poeta que sucumbe á tormenta dos aplausos debe pensar que os imbéciles, que forman a gran masa dos chamados entendidos, non se equivocan nunca: só aclaman o inofensivo. O poeta debe desconfiar dese aplauso, dese eloxio unánime, co que fabrican as rejas da súa prisión. Por iso Bretón lanzou un alerta lúcido aos poetas ao dicir: "A aprobación do público debe rehuirse por encima de todo". Pois un poeta domesticado polo eloxio ten máis valor para os predicadores da submisión que os inocentes versificadores que eles presentan como sustituto. O poeta domesticado convértese en exemplo da inutilidade de ser libre. Como o león domesticado, é unha caricatura grotesca dun gran señor da liberdade, e os seus ruxidos adquiren entón acentos de canto de ruiseñor. Non é a confortable e estéril placidez dos parques artificiais a que convén ao poeta; o seu poder combativo e creador exáltase na xorda loita da selva, e para o poeta de hoxe a selva atopou residencia nas grandes metrópolis, onde brotan do chan xigantescos rascacielos, onde a vida vese volta na mañá inextricable e desapiadada dun mundo mecanizado, e homes-serpes e homes-chacales pululan polas rúas.

O humor é o elemento que prové á poesía da súa maior virulencia. Aceirado como a luz, o humor constitúese na vanguardia combativa en prol da autenticidad do ser. Co seu filo luminoso corta a escuridade, e aporta o lume que consome o morto e reanima o vivo. Contén o feroz desexo do home no seu virtualidad renovadora, que corroe o mundo do inmóbil e o opaco.

Latente ou concreta, a subversión contida na poesía auténtica non ofrece dúbidas; pero a poesía non se reduce a un acto negativo puro: contemporáneamente á súa acción provocadora afirma a súa fe nun mundo mellor que responda á íntima realidade do home. Por iso sostén unha posición de recuperación de todos os antigos mitos que ofrecen saída ao desamparo: o mito do paraíso terrenal, o mito da idade de ouro. A poesía cre neses mitos así como cre na forza todopoderosa do amor. Nesa común paixón coinciden os poetas cos fundadores de relixións. Esa é a causa pola que O sermón da montaña reúnese con Así falaba Zaratustra na mesma defensa do home. Tamén os poetas fan súa a memoria dos mártires que buscaron cambiar a condición humana, pois as torturas infligidas aos santos, aos revolucionarios e aos poetas, teñen todas o mesmo significado de persecución do espírito poético, de aniquilación do home que non se resigna a un destino sórdido. Nunha mesma veneración se engloba a Jesucristo, Giordano Bruno, o obreiro-poeta Bartolomeo Vanzetti e Antonin Artaud.

Nunha época como a actual, na que a poesía tende á domesticación polos máis variados mecanismos nos máis variados réximes sociais, os poetas auténticos atópanse sempre alertas, aínda que estean reducidos á soidade ou compelidos pola forza e o terror. De súpeto aparecen os Vosnesensky, os Evtuchenko para recordar os dereitos inalienables do home. Estamos próximos ao momento en que a revolución en defensa do home desenvolverase no plano do poético.
[Para contribuír á confusión xeral, 1965]